Bah, wat een verschrikkelijk kleutergedrag heb jij!
Heb jij dit weleens gezegd of gedacht? Ben je eerlijk?
Heb jij weleens niet geantwoord en weggekeken terwijl iemand iets aan je vroeg?
Gedurende de dag nemen wij diverse rollen aan als persoon. Op school heb ik de rol als docent en collega. Eenmaal thuisgekomen heb ik de rol van moeder en partner. Komt er bezoek dan heb ik de rol van vriendin of familie. Elke rol brengt ook diverse communicatierollen met zich mee tussen de zender en de ontvanger(s).
Pasgeleden stapte ik een school binnen waarop iemand mij begroette: Hey, jij bent Loes van de gesprekskaarten. Ja, dat ben ik dacht ik grijnzend. Communicatie tussen personen vind ik fascinerend. Het is namelijk niet mogelijk om niet te communiceren. Elk gedrag is namelijk communicatie. Wegkijken en niets zeggen is ook een boodschap. Als intervisie coach is het mijn taak vast te leggen wat er gebeurt tijdens lessen om deze naderhand te bespreken. Tijdens de momenten dat we communiceren kunnen er mooie dingen gebeuren. Daarentegen kan er ook vreselijk veel misgaan tijdens het communiceren.
Aangezien communicatie uit diverse stappen bestaat tussen zender en ontvanger(s) is er altijd kans dat de ander je verkeerd begrijpt.
Communiceren, het lijkt zo simpel. Je hoeft er alleen maar voor te zorgen dat de ander je begrijpt. Ja toch? Toch is het niet altijd zo eenvoudig. In communicatie zit gelaagdheid. Het bestaat uit drie lagen:
- Het woord
- Het beeld
- De emotie
Voor elk van ons is bovenstaand schema van drie willekeurige woorden al anders in te vullen. Wij geven allemaal een andere betekenis aan woorden. Dit zorgt er mede voor dat communicatie zo fascinerend boeiend is maar ook bijzonder complex om te doorgronden.
Jouw manier van communiceren is van essentieel belang voor effectief onderwijs. We herkennen allemaal wel momenten tijdens onze lessen of in ons privéleven dat een gesprek ineens een andere wending krijgt. We stranden in een terugkerend negatief patroon dat ons niet verder helpt. Aangezien ik de dialoog vonk in het onderwijs komen er ook gesprekken in teams op gang die niet constructief verlopen. Om conflicterende communicatie te analyseren wil ik je deelgenoot maken van de dramadriehoek.
De dramadriehoek
De dramadriehoek is een visuele weergave van communicatiepatronen tussen mensen.Het is een methode om bijvoorbeeld discussies, meningsverschillen en ruzies te analyseren en is daarmee bij uitstek geschikt voor het bespreekbaar maken hoe het contact verloopt, waar het werkelijk uit bestaat en hoe het verbeterd kan worden door middel van andere interventies zoals bijvoorbeeld een schaalvraag of een wondervraag.
De grondlegger van de dramadriehoek is Stephen Karpman, leerling van Carl Gustav Jung. Het model bestaat uit drie rollen: de aanklager, de redder en het slachtoffer. De aanklager legt de schuld bij anderen neer, de redder neemt de verantwoordelijkheid van anderen over en het slachtoffer gedraagt zich hulpeloos.
Ik help je niet meer, jij bent lui en ongemotiveerd zijn mogelijke woorden van een aanklager. Ik kan er niets aan doen en het ligt aan het ontbreken van tijd zijn mogelijke woorden van het slachtoffer. Wat moet ik doen om je te helpen? zijn woorden die de redder afhankelijk maakt van het slachtoffer. De driehoek wordt hierdoor een vicieuze cirkel waar steeds rolwisseling in kan optreden.
Als docent steek je zoveel energie en tijd in die ene desbetreffende leerling die je het zo gunt (redder). Naar verloop van tijd zie je niet de gewenste gedragsverbetering en wissel je van reddende rol naar een aanklagende rol.
Over het algemeen kunnen we stellen dat wanneer je je laat ‘verleiden’ tot een van de drie posities in de dramadriehoek, dat samenwerken, communiceren of begeleiden een frustrerende aangelegenheid wordt, die enorm veel energie kost. De kunst is om te gaan herkennen wanneer je interactie zich in de dramadriehoek afspeelt, zodat je er vervolgens uit kan stappen.
Herken je een patroon uit de dramadriehoek?
Welke rol (aanklager / redder / slachtoffer ) neem jij in?
Hoe kom ik uit de dramadriehoek?
Als oplossing voor de dramadriehoek kun je de groeidriehoek gebruiken. In de groeidriehoek kies je interventies die gericht zijn op dialoog, groei en ontwikkeling. Door je eigen gedrag te veranderen, beïnvloed je het gedrag van de ander. Vanuit een ‘Ik ben oké jij bent oké’ houding stap je uit de dramadriehoek. Alle rollen binnen de dramadriehoek ontstaan immers vanuit een ongelijkwaardige basis ‘Ik ben niet oké’ (slachtoffer) en/of ‘Jij bent niet oké’ (aanklager, redder) houding.
In de groeidriehoek zijn er drie rollen te onderscheiden: onderzoeker, coach en bewaker.
Niet klagen maar vragen. Stel je kwetsbaar op en onderneem zelf actie. Wil je mij even helpen?
Niet redden maar zorgen. Loslaten betekent niet laten vallen, maar iemand de kans geven om op eigen benen te gaan staan. Heeft iemand hulp nodig? Neem dan niet het probleem op je eigen schouders. Maak de ander verantwoordelijk door zijn eigen leervraag / probleem te bestuderen. De schaalvraag is een concreet middel dat je kunt inzetten. Gebruik bijvoorbeeld een schaal van 1 t/m 10. Stel verschillende vragen, laat op de schaal van 1 t/m 10 aangeven waar iemand zich nu bevindt, waar ze graag uiteindelijk heen willen en wat een acceptabele, haalbare eerste stap zou kunnen zijn. Laat concrete stappen en keuzes benoemen hoe de persoon zelf zijn probleem / leervraag gaat aanpakken.
Niet aanklagen maar duidelijkheid scheppen door je eigen grenzen te bewaken. Schep duidelijkheid wat je verwacht en wat je echt denkt.
Ik vind …Ik voel … Ik wil
De kunst is om te gaan herkennen wanneer je interactie zich in de dramadriehoek afspeelt, zodat je er vervolgens uit kan stappen.
Laat je niet verleiden tot drama maar ga voor groei en ontwikkeling door dialoog.
Wil je ook intervisie coaching gericht op dialoog? mail naar info@loesvangemert.nl voor mogelijkheden.